We eten in Nederland steeds meer soja, maar de import van de veelal Zuid-Amerikaanse soja kost veel geld en belast het milieu. Een collectief van boeren en Agrifirm werken aan de teelt van 'Nedersoja' en deze maand wordt de oogst verzameld én winnen zij de Agrofoodpluim.

De sojaboon komt van nature uit Azië en groeit veelvuldig in Zuid-Amerika maar er zijn ook rassen die goed in Nederland kunnen groeien. Soja is ook nog eens goed voor de bodem, vertelt akkerbouwer Jaco Middelkoop: “De plant haalt stikstof uit de lucht, en laat dat via zijn wortels achter in de grond. Daardoor heb je (bijna) geen kunstmest meer nodig en profiteert je volgende gewas er ook van. Wij zaaien nu zo snel mogelijk wintertarwe in voor een goede start.” Ook is sojateelt goed voor het klimaat, doordat Nederland minder afhankelijk is van geïmporteerde soja en er minder kunstmest nodig is. De productie van kunstmest kost namelijk veel gas en energie.

Samen de markt op

Soja is dus een goed alternatief én wisselgewas, en de sojaboon bevat veel eiwitten. Dat kan goed worden verwerkt in vleesvervangers, en dat past bij de trend om iets minder vlees te consumeren. Tot nu toe werd soja in Nederland vooral op kleine schaal geteeld. De opbrengst voor menselijke consumptie moet aan hoge kwaliteitseisen voldoen. Daarom werken boeren in Zuid-Nederland samen om kennis uit te wisselen en hun oogst gezamenlijk aan te bieden aan grote marktpartijen en het risico te spreiden. De laatste boontjes worden momenteel geoogst.

Klik op de foto om het filmpje te bekijken. 

De deelnemende telers begonnen vooral uit interesse in een nieuw gewas. Thur deed dat ook deels met zijn zoon in het achterhoofd, die door zijn koemelkallergie groot is geworden met sojamelk. Andere drijfveren voor de telers zijn het proberen van nieuwe gewassen, de garantie van goed zaaizaad, en een onderzoek naar het tegengaan van aaltjes met o.a. de resistente sojaplant. Dit jaar ligt de landelijke oogst rond de 200.000 kg sojabonen. Teler Hans Thur: “Deze zomer was extreem droog en warm, dus de oogst valt tegen: veel bloemetjes zijn verbrand en de boontjes zijn klein. Om de teelt kostendekkend te krijgen, is nog wel een uitdaging.”

Commercieel volwassen gewas in ontwikkeling

 “De teelt is afgelopen jaar met 30% gegroeid en is volop in ontwikkeling. Wat ons betreft is het een commercieel volwassen gewas, maar we kunnen nog stappen maken in opbrengst,” zegt projectleider Henk Vermeer. Dat doen ze door samen met telers kritisch te kijken naar rassen, teeltmethodes, grondsoorten, omstandigheden en zaai- of oogstmoment. “Het gaat al een stuk beter dan het eerste teeltjaar,” zegt ook Hans Thur. “De soja mag niet met andere producten vermengd worden, dus dat is een hele organisatie. Regelmatig overleg met de telers brengen steeds meer ideeën op tafel. Belangrijk is ook dat wij 100% GMO-vrije soja telen, en dat is een groot gewin voor de consument.”

Soja voor voedsel of voer?

Veel soja wordt gebruikt als veevoer, maar de opbrengst is voor boeren hoger als de soja wordt verwerkt tot voedingsmiddelen voor mensen. Op dit moment neemt Alpro de Nedersoja af en verwerkt deze tot sojadrinks en -toetjes. Voor hen is het gebruik van lokale grondstoffen van belang om een duurzamer product neer te zetten. Henk Vermeer: “Er komt steeds meer vraag naar eiwitproducten en ook soja, en is de markt groter dan het aanbod. Ook willen sommige bedrijven slechts een deel van de sojaboon en verwerken we restproducten weer in veevoer. Er wordt niets verspild.”

Toekomst

Maar we zijn er nog niet, zo realiseren de betrokkenen zich. Het financiële risico van een nieuw gewas blijft een twijfelpunt voor veel boeren. Anne-Marie Spierings reikt de Brabantse sojatelers juist daarom een Agrofoodpluim uit: “Iets nieuws uitproberen is altijd een risico. Het vraagt om mensen met lef, en dat zijn de mensen die Brabant vooruit helpen. Mooi aan dit initiatief is dat zaadleverancier, boeren en voedingsindustrie samen werken in de keten aan een voor Nederland nieuw gewas. Als we toekunnen met minder kunstmest en geïmporteerde soja, en tegelijkertijd een gezond eindproduct voortbrengen, dan is dit goed voor de bodem en de Brabander. Wij zijn trots op deze voorlopers en hopen dat de Nedersoja op een goede marktpositie kan rekenen in de toekomst.”